Νοσήματα
Λεϊσμανίαση (Καλααζάρ)
Η λεϊσμανίαση, ή κατά το γνωστότερο καλααζάρ, είναι παρασιτικό νόσημα το οποίο οφείλεται στο προμαστιγωτό πρωτόζωο Leishmania infantum που ανήκει στο σύνθετο είδος Leishmania donovani. H νόσος έχει παγκόσμια εξάπλωση και ενδημεί στις Μεσογειακές χώρες και στη Νότια Αμερική. Η Ελλάδα εντάσσεται στις χώρες εκείνες που το πρόβλημα των κρουσμάτων είναι σημαντικό, αφού το νόσημα θεωρείται από τα συχνότερα στο σκύλο. Το πρωτόζωο μεταδίδεται κυρίως με το νύγμα (τσίμπημα) μολυσμένων σκνιπών (phlebotomus sp.– φλεβοτόμοι), ιδίως τους θερμούς μήνες του χρόνου, χωρίς αυτό να αποκλείει τη μετάδοση ακόμα και τις ψυχρότερες περιόδους. Η πιθανότητα μόλυνσης εξαρτάται από τις συνθήκες διαβίωσης του σκύλου (χρόνος παραμονής στην ύπαιθρο, διαβίωση κοντά σε λιμνάζοντα νερά, χώρους εκτροφής παραγωγικών ζώων ή περιοχές με πολλά ποντίκια, συμβίωση με μεγάλο πληθυσμό σκύλων). Σε καμία περίπτωση η νόσος δεν μεταδίδεται από σκύλο σε σκύλο με άμεση επαφή ακεραίου δέρματος. Στις γάτες το νόσημα είναι ασυμπτωματικό ή εκδηλώνεται μόνο με τη δερματική μορφή του.
Σκύλος που παρουσιάζει συμπτώματα Λεϊσμανίασης CCΗ λοίμωξη μπορεί να παραμείνει ασυμπτωματική από μήνες μέχρι χρόνια, πριν την εκδήλωση συμπτωμάτων που αφορούν στα περισσότερα συστήματα του οργανισμού, όπως το νευρικό, το ουροποιητικό, το πεπτικό, το αναπνευστικό σύστημα (σπλαχνική μορφή) ή το δέρμα με πλήθος διαφορετικών αλλοιώσεων ακόμα και στο ίδιο ζώο (δερματική μορφή).
Συνυπολογίζοντας την έξαρση στη χώρα μας και την εξαιρετική σοβαρότητα της νόσου, ο ιδιοκτήτης αρχικά πρέπει να καλύπτει κάθε μήνα για όλο το χρόνο το σκύλο του με αντιπαρασιτικά σκευάσματα που έχουν και εντομοαπωθητική δράση (spot on αμπούλα ή εξωπαρασιτοκτόνο κολάρο). Επίσης, ο τακτικός προληπτικός αιματολογικός και ορολογικός έλεγχος μία ή καλύτερα δύο φορές το χρόνο, στην αρχή και το τέλος της θερινής περιόδου του έτους, οδηγεί στην έγκαιρη διάγνωση της νόσου και στην ιδιαιτέρως καλύτερη αντιμετώπισή της ακόμα και σε αρχικό στάδιο χωρίς την εκδήλωση συμπτωμάτων. Τέλος, εξαιρετικά ελπιδοφόρος για τη μείωση των κρουσμάτων είναι ο εμβολιασμός των σκύλων με εμβόλιο που κυκλοφορεί εδώ και τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα και για περισσότερο καιρό στις άλλες μεσογειακές χώρες. Το ποσοστό κάλυψης ανέρχεται στο 93% (σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρία), ποσοστό που δίνει υψηλή κάλυψη έναντι της νόσου. Για να εγκατασταθεί ανοσία, είναι αναγκαίοι τρεις επαναληπτικοί εμβολιασμοί κάθε 21 ημέρες, και στη συνέχεια ένας αναμνηστικός ετήσιος εμβολιασμός για την διατήρηση της ανοσίας. Η συζήτηση με τον κτηνίατρο θα λύσει οποιαδήποτε απορία και δισταγμό, ώστε να οδηγηθεί ο ιδιοκτήτης στην προκρινόμενη απόφαση πραγματοποίησης του εμβολιασμού. Στη λογική σκέψη περί της μικρής χρήσης ακόμη του εμβολίου, πρέπει να σκεφτούμε ότι όλα τα εμβόλια ξεκίνησαν κάποτε ως νέες μέθοδοι αντιμετώπισης, αλλά χάρη σε αυτά το ποσοστό κρουσμάτων των νοσημάτων που αφορούσαν έχει, πλέον, μειωθεί εντυπωσιακά. Ας μην καθυστερούμε με τη σκέψη, ότι το εμβόλιο πρέπει να «δοκιμαστεί», γιατί μέχρι τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο σκύλος να έχει ήδη προσβληθεί από το πρωτόζωο.
Ερλιχίωση
Η ερλιχίωση προκαλείται από βακτήρια (Gram αρνητικούς κόκκους) της οικογένειας Ehrlichia sp. που παρασιτούν τα λευκά αιμοσφαίρια. Τα είδη του γένους Ehrichia μεταδίδονται στο σκύλο με το σάλιο μολυσμένων κροτώνων (τσιμπούρια), όταν μυζούν αίμα από το ζώο. Η νόσος ξεκινά με την οξεία φάση της, για να ακολουθήσει σε διάστημα μηνών ή χρόνων η χρόνια φάση, οπότε και γίνονται αντιληπτά τα συμπτώματα. Στα περισσότερα ζώα η διάγνωση της νόσου γίνεται στη φάση αυτή. Οι κλινικές εκδηλώσεις ποικίλουν, με συχνότερα ευρήματα τον πυρετό, την κατάπτωση, την ανορεξία και τις αιματολογικές διαταραχές.
Άλλοι μικροοργανισμοί που μεταδίδονται μέσω των κροτώνων προκαλούν νοσήματα όπως η Αναπλάσμωση, η Ρικετσίωση, η Μπαμπεζίωση και η Μπορελίωση (νόσος Lyme). Σε περιοχές με μεγάλο παρασιτικό φορτίο είναι πιθανόν να συνυπάρχουν κάποιοι από τους προαναφερόμενους μικροοργανισμούς στον ίδιο ασθενή.
Για την μείωση της πιθανότητας προσβολής, συνυπολογίζοντας τις συνθήκες διαβίωσης του ζώου, αυτό πρέπει να καλύπτεται κατά περίπτωση, προληπτικά με αντιπαρασιτικά σκευάσματα όλο το χρόνο του έτους, όπως και να ελέγχεται τακτικά για ύπαρξη προσκολλημένων κροτώνων, οι οποίοι και άμεσα πρέπει να αφαιρούνται.
Διάγραμμα: Βιολογικός κύκλος του Κρότωνα (τσιμπούρι) Μπαρτονέλλωση
Έγκλειστα του μικροοργανισμού στα ερυθρά αιμοσφαίρια γάτας. Χρώση Diff Quick Η μπαρτονέλλωση είναι λοιμώδες νόσημα που προκαλείται από βακτήρια του είδους bartonella και εμφανίζει τροπισμό (προσβολή) στο αίμα. Ο μικροοργανισμός χρησιμοποιεί τους ψύλλους στη γάτα και τα τσιμπούρια στο σκύλο για τη μετάδοσή του που λειτουργούν ως ενδιάμεσοι ξενιστές της μπαρτονέλλας. Η παρούσα αναφορά περιορίζεται στη νόσο της γάτας εξαιτίας της μεγαλύτερης συχνότητας εμφάνισης της. Το βακτήριο πολλαπλασιάζεται μέσα στο σώμα του ψύλλου ο οποίος το απεκκρίνει με τα κόπρανά του αφού προηγουμένως το έχει λάβει με τη μύζηση αίματος από μολυσμένη γάτα. Τελικά το ζώο μολύνεται με την κατάποση ψύλλων απευθείας ή των κοπράνων τους, λίγες φορές όμως εμφανίζει κλινικά σημεία της νόσου αλλά μένει φορέας του μικροβίου. Πρόληψη επιτυγχάνεται αποκλειστικά με εντατική αντιψυλλική αγωγή που εξασφαλίζει καλή υγεία για τη γάτα αλλά και προστασία για τον ιδιοκτήτη της μιας και το βακτήριο μπορεί να μεταδοθεί με αμυχές (γρατζουνιές), συχνότερα νεαρών γατών κάτω του έτους, που παρασιτόνται από ψύλλους.
Λύσσα
Η λύσσα είναι ιογενές νόσημα που προκαλείται από ραβδοϊό του γένους Lyssavirus. Απεκκρίνεται με το σάλιο και μεταδίδεται μόνο με το δάγκωμα μολυσμένου ζώου. Εμφανίζει αποκλειστικό τροπισμό (εντόπιση και προσβολή) στο νευρικό σύστημα και προκαλεί θανατηφόρα εγκεφαλίτιδα σε όλα τα είδη των θηλαστικών. Ο ιός είναι εξαιρετικά ευαίσθητος στο περιβάλλον και καταπολεμάται εύκολα με τα κοινά απολυμαντικά. Εξαιτίας της σοβαρότητας του νοσήματος ο εμβολιασμός είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πρόληψης του και ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της διασποράς του. Ενώ η Ελλάδα για τριάντα χρόνια ήταν απαλλαγμένη από τη νόσο, πριν περίπου τρία χρόνια εμφανίστηκαν κρούσματα ξανά. Είναι λοιπόν πράξη συνείδησης για τον ιδιοκτήτη ζώου, πέρα από το νομοθετικό πλαίσιο που υποχρεώνει για τον ετήσιο εμβολιασμό του σκύλου και της γάτας, ώστε να δημιουργηθεί ξανά ένα τείχος προστασίας τόσο για τα ζώα, όσο και για τον άνθρωπο και η διασπορά της νόσου να σταματήσει εδώ. Φυσικά η εγκατάλειψη ή η θανάτωση του ζώου «προληπτικά», χωρίς να νοσεί, δεν αποτελεί λύση, αλλά αντίθετα διογκώνει το πρόβλημα.